Bài thơ “Khi con tu hú” của Tố Hữu là một trong những tác phẩm văn học nổi tiếng của Việt Nam, được sáng tác trong bối cảnh nhà thơ bị giam cầm tại nhà lao Thừa Phủ. Bài thơ không chỉ khắc họa bức tranh thiên nhiên mùa hè rực rỡ, mà còn thể hiện sâu sắc tâm trạng uất ức, khao khát tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng. Hãy cùng bubird.com tìm hiểu và phân tích tác phẩm này để cảm nhận vẻ đẹp và ý nghĩa sâu sắc của nó.
1. Hoàn cảnh ra đời bài thơ “Khi con tu hú”
Bài thơ “Khi con tu hú” được Tố Hữu sáng tác vào mùa hè năm 1939, khi ông bị thực dân Pháp bắt giam tại nhà lao Thừa Phủ (Huế). Lúc này, đất nước ta đang chìm trong bóng tối của ách đô hộ, lòng người dân sục sôi căm phẫn và khao khát tự do.
Trong hoàn cảnh tù đày khắc nghiệt, Tố Hữu vẫn giữ vững tinh thần lạc quan, yêu đời và niềm tin vào tương lai tươi sáng của cách mạng. Tiếng chim tu hú ngoài song sắt nhà tù đã gợi lên trong lòng nhà thơ những cảm xúc mãnh liệt về mùa hè tự do, về quê hương đất nước.
| Tác giả | Hoàn cảnh sáng tác | Năm sáng tác |
|---|---|---|
| Tố Hữu | Nhà lao Thừa Phủ (Huế) | 1939 |
2. Bức tranh thiên nhiên mùa hè rực rỡ
Âm thanh rộn rã của mùa hè
Ngay từ những câu thơ đầu, tiếng chim tu hú vang vọng như một lời chào mùa hè đầy sức sống. Tiếng chim tu hú không chỉ đơn thuần là âm thanh của tự nhiên, mà còn là tín hiệu của sự sống trỗi dậy, của niềm vui và khát vọng tự do. Tiếng chim tu hú như đánh thức mọi giác quan của người tù, khiến anh cảm nhận rõ rệt hơn bao giờ hết sự tươi đẹp của thế giới bên ngoài.
Tiếng chim tu hú còn là chất xúc tác khơi gợi những ký ức tươi đẹp về tuổi thơ tự do, về những ngày hè rong ruổi trên cánh đồng cùng bạn bè. Âm thanh ấy như một sợi dây vô hình kết nối tâm hồn người tù với thế giới bên ngoài, giúp anh thoát khỏi sự tù túng, ngột ngạt của bốn bức tường nhà giam.
“Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần”
Màu sắc và hương vị của mùa hè
Bức tranh thiên nhiên mùa hè trong bài thơ không chỉ có âm thanh rộn rã mà còn tràn ngập màu sắc và hương vị. Hình ảnh “lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần” gợi lên một khung cảnh làng quê yên bình, trù phú. Màu vàng của lúa chín, màu đỏ của trái cây chín mọng như tô điểm thêm cho bức tranh mùa hè thêm phần sống động.
Hương thơm của lúa chín, của trái cây ngọt ngào lan tỏa khắp không gian, đánh thức khứu giác của người tù. Anh như cảm nhận được vị ngọt của trái cây, vị thơm của lúa chín, những hương vị quen thuộc của quê hương khiến anh thêm da diết nhớ về cuộc sống tự do.
- Chim tu hú
- Lúa chiêm
- Trái cây
3. Tâm trạng uất ức, khao khát tự do của người tù cách mạng
Nỗi uất ức, ngột ngạt
Đối lập với bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, rộn rã là tâm trạng uất ức, ngột ngạt của người tù cách mạng. Bị giam cầm trong bốn bức tường lạnh lẽo, anh khao khát được hòa mình vào thiên nhiên, được tận hưởng mùa hè tự do.
Sự tương phản giữa cảnh vật bên ngoài và hoàn cảnh thực tại càng khiến nỗi đau của người tù thêm sâu sắc. Anh cảm thấy bức bối, ngột ngạt như bị bó buộc cả thể xác lẫn tâm hồn. Anh muốn “đạp tan phòng”, phá vỡ những xiềng xích giam cầm để trở về với cuộc sống tự do.
“Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!”
Khát vọng tự do cháy bỏng
Khao khát tự do là cảm xúc chủ đạo trong bài thơ chim tu hú điểm chuẩn. Tiếng chim tu hú như một lời thôi thúc, khơi dậy trong lòng người tù niềm khát khao mãnh liệt được thoát khỏi nhà giam, được cống hiến cho cách mạng, cho đất nước.
Hình ảnh “con chim tu hú ngoài trời cứ kêu” là biểu tượng cho sự tự do, cho khát vọng được bay nhảy, được sống một cuộc đời ý nghĩa. Người tù cách mạng khao khát được như chim tu hú, tự do bay lượn trên bầu trời rộng lớn, được cống hiến sức trẻ cho đất nước.
- Tâm trạng uất ức
- Khát vọng tự do
- Yêu thiên nhiên
4. Nghệ thuật đặc sắc trong “Khi con tu hú”
Thể thơ lục bát giản dị, gần gũi
Bài thơ “Khi con tu hú” được viết theo thể thơ lục bát, một thể thơ truyền thống của dân tộc Việt Nam. Thể thơ này với cách gieo vần, ngắt nhịp linh hoạt, tạo nên âm hưởng nhẹ nhàng, sâu lắng, dễ đi vào lòng người.
Ngôn ngữ thơ trong sáng, giản dị, sử dụng nhiều hình ảnh, từ ngữ quen thuộc với đời sống thường ngày. Cách sử dụng từ ngữ tự nhiên, không cầu kỳ, trau chuốt nhưng vẫn tạo được hiệu quả nghệ thuật cao, giúp người đọc dễ dàng cảm nhận được nội dung và ý nghĩa của bài thơ.
“Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần”
Sử dụng các biện pháp tu từ
Bài thơ “Khi con tu hú” sử dụng nhiều biện pháp tu từ đặc sắc, góp phần làm nổi bật nội dung và ý nghĩa của tác phẩm. Biện pháp tu từ so sánh “con chim tu hú ngoài trời cứ kêu” với tâm trạng khao khát tự do của người tù cách mạng, giúp người đọc hình dung rõ nét hơn về khát vọng cháy bỏng của anh.
Bên cạnh đó, biện pháp tu từ ẩn dụ “mùa hè” không chỉ là mùa của thiên nhiên mà còn là mùa của tuổi trẻ, của khát vọng và tự do. Tác giả sử dụng biện pháp nhân hóa “hè ôi”, thể hiện sự đồng cảm sâu sắc của thiên nhiên với tâm trạng của người tù.
- Thể thơ lục bát
- So sánh
- Ẩn dụ
- Nhân hóa
Final Thought
Bài thơ “Khi con tu hú” đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc bởi sự kết hợp hài hòa giữa bức tranh thiên nhiên tươi đẹp và tâm trạng uất ức, khao khát tự do của người tù cách mạng. Tác phẩm là minh chứng cho tài năng sáng tác của Tố Hữu, đồng thời khơi dậy trong lòng mỗi chúng ta tình yêu quê hương, đất nước và lòng khát khao tự do cháy bỏng.
